De hele wereld kampt in deze turbulente tijden met enorme uitdagingen. Ook de foodwereld - de horeca in het bijzonder - houdt de adem in. Gaan we opnieuw een tijd tegemoet waarin de consument zijn foodeuro’s liever besteedt in de supermarkt dan dat hij ze uitgeeft in restaurants?

Voorop gesteld: de uitdagingen in de vaderlandse foodretail en foodservice zijn luxeproblemen, vergeleken met het leed waaronder Oekraïne en de Oekraïners gebukt gaan. Toch willen we jou informeren over de uitdagingen waarmee de foodwereld in de breedte de komende dagen, weken en maanden te maken krijgt. Zodat jij er met jouw bedrijfsvoering en in jouw keuken op kunt voorsorteren.

1. IMPACT OP HELE FOODSECTOR

Specialisten van de Rabobank spreken, verwijzend naar de oorlog, van “een negatieve impact op nagenoeg de hele Nederlandse food- en agrisector.” (Extreme) prijsverhogingen werken door in de hele keten, of het nu gaat om de prijzen van energie, veevoer, verpakkingen, vervoer en tal van landbouwgewassen. “De escalatie van het conflict en de sancties raken ook de Nederlandse economie hard.”

2. BROODPRIJS STIJGT, EN GROENTE?

”Met name broodbakkers en koekproducenten hebben naast de stijgende gasprijs ook te maken met een oplopende graanprijs. Ook die is in een week tijd omhoog geschoten,” stelt de Rabobank. Weliswaar gebruiken wij in Nederland niet of nauwelijks graan uit Oekraïne en Rusland, samen zijn ze goed voor maar liefst 30% van de wereldexport. Het conflict in Oekraïne heeft direct gevolgen voor de wereldwijde prijzen en raakt dus ook Nederland. De hoge graanprijzen kúnnen volgens de branchespecialisten ook de prijs van industriële groenten opjagen 'omdat deze producten om dezelfde akkerbouwgrond concurreren'.

Niet alleen brood, en eventueel groente, wordt veel duurder, de impact van de oorlog is voelbaar in een breed scala aan producten. Tarwe wordt volop gebruikt als bindmiddel en voor tal van andere toepassingen. De aardappel kán wellicht een alternatief vormen voor tarwe. Vooralsnog ligt de aardappelprijs relatief laag, al is de tendens voor het eerst in tijden wel licht stijgende.

3. DUUR VEEVOER: VLEES EN ZUIVEL

Prijzen van veevoer worden fors hoger en dus stijgen de vleesprijzen. De Rabobank: “Voerkosten bepalen 60 tot 80% van de totale kosten, dus de hogere voerprijzen hebben een grote impact op varkens- en pluimveehouders. Voor melkveehouders geldt de prijsstijging vooral voor het krachtvoer. Tijdelijk minder krachtvoer bijvoeren is een mogelijkheid, maar drukt wel de melkproductie.”

4. SPIJS- EN BAKOLIE PEPERDUUR

Het was een ontwikkeling die al zichtbaar was voordat de oorlog uitbrak: plantaardige oliën stijgen sterk in prijs. Dat is het gevolg van de enorme wereldwijde vraag, de vele industriële toepassingen van palmolie, coronaproblemen in de logistiek en het gebruik van plantenolie als biobrandstof.

Maar nu vliegen de prijzen écht door het dak, zoals een producent het uitdrukt. Oekraïne is veruit de belangrijkste Europese leverancier van zonnebloemolie. Zonnebloemolie zal binnenkort uitverkocht zijn. Nu zonnebloemvelden in Oekraïne niet of beperkt kunnen worden ingezaaid en transportroutes zijn geblokkeerd, zal een tekort aan zonnebloemolie zeker één tot twee jaar aanhouden.

Omdat alle leveranciers zoeken naar alternatieven, stijgen de prijzen van palmolie, sojaolie, raapzaadolie en andere plantaardige oliën inmiddels nog sneller dan ze de afgelopen twee jaar al deden. Ook daar zijn leveringsproblemen niet uitgesloten. Zonnebloemolie wordt in de industrie volop gebruikt bij onder meer het maken van friet, chips, koek, gebak en verwerkt in veel andere producten.

5. ZIT ERIN WAT EROP STAAT?

De industrie moet zich aanpassen, vliegensvlug zelfs. Met de overheid wordt gesproken over versoepeling van een aantal wettelijke regels, zoals voorschriften ten aanzien van de ingrediëntendeclaratie op de etiketten. Immers: de ingrediënten in foodproducten kunnen de komende maanden wel eens aan fluctuaties onderhevig zijn.

Vraag is dus of je in nabije toekomst nog blind op de etiketten kunt vertrouwen. Illustratief voorbeeld: veel mosterdzaad komt uit Oekraïne. Het is zeer wel denkbaar dat op korte termijn extracten (natuurlijke e-nummers) moeten worden gebruikt bij de productie van mosterd.

6. SCHAARSTE AAN KUNSTMEST

Rusland en Belarus zijn grote producenten van kunstmest. Hoe je het ook wendt of keert, kunstmest is nog altijd belangrijk om in de landbouw een goede opbrengst per hectare te bereiken. Welk effect een eventueel kunstmestgebrek precies zal hebben, is nog niet te overzien. Dat zonder kunstmest de oogsten magerder zullen zijn, lijdt geen twijfel.

Echter: boeren hebben nu nog voorraad, zowel in als boven de grond. Rabobank: “Op langere termijn kan de grote afhankelijkheid van Rusland en Belarus ten aanzien van belangrijke kunstmeststoffen en het benodigde gas wel tot significant hogere kosten (of lagere opbrengsten) leiden.”

7. VERTROUWEN VAN DE CONSUMENT

Van eerdere crises, weten we dit: de bestedingen in de horeca volgen bijna één op één de curve van het consumentenvertrouwen. Vlak voor de oorlog uitbrak stond deze index van het CBS op min 30. De ingezette daling is net zo scherp als ten tijde van de eerste coronamaanden maart-april 2020, maar hierin zijn de oorlogseffecten zijn er dus nog niet in opgenomen.

Voordat Poetin Oekraïne binnenviel, stegen de voedselprijzen voor consumenten met 4,6%. Maar nu staan dus alle seinen op rood. Aangenomen mag worden dat het consumentenvertrouwen verder zal dalen. Dit is geen goed nieuws voor de horecabestedingen. Ter vergelijking met de laatst gemeten index van min 30: het hoogste punt ooit werd bereikt in januari 2000 (plus 36) terwijl het consumentenvertrouwen in maart 2013 (economische crisis) op min 41 stond.

8. KIES JIJ VOOR CRISISTOESLAG?

Ja, er wachten uitdagende tijden. Niet iets waarop je als ondernemer in de horeca zit te wachten, zeker niet als je nog volop met de erfennisen van de coronasores kampt. Moet je straks steeds jouw prijslijsten en assortiment aanpassen? Of kies je voor een fluïde aanbod met redelijke prijzen, maar een fluctuerende vaste crisisvergoeding voor al jouw gasten? Hoe het zij, opnieuw zal het uiterste gevergd worden van jouw creativiteit en ondernemerschap.

9. MORALISTISCHE SLOTSOM

Ja, er is opnieuw een tijd aangebroken van zéér uitdagend ondernemerschap, waarbij we vooral blij mogen zijn dat we elkaar hebben. Is het misschien tijd om, samen met jouw gasten, meer te doen voor de mensen met een krap budget in jouw omgeving? Nee, honger (wel voorspeld voor Noord-Afrika en het Midden-Oosten) zullen ze misschien niet hebben. Wel zal voor velen een bezoek aan de horeca een luxe worden die ze zich – hopelijk tijdelijk – even niet kunnen permitteren.