Door Jaap Fris op zaterdag 12 oktober 2024
De herfst is in volle glorie losgebarsten. Het is een seizoen dat voor mij altijd iets magisch heeft. De lucht wordt frisser, de bomen kleuren prachtig en er hangt een gevoel van verstilling in de lucht. Dit is het moment van loslaten, zowel in de natuur als in mijn eigen leven. Na de drukte van de zomer, waarin alles in volle bloei staat, volgt nu rust. Dit is de periode waarin we ons klaarmaken voor de winter. Tegelijkertijd valt het werk op de boerderij nooit stil.
In 2022 startten rookie-boeren Jaap Fris en Niels Moshagen met hun droom: een regeneratieve gemeenschapsboerderij. Zonder agrarische ervaring, maar met een gezonde dosis ondernemersdrift en lef, storten de twee zich in dit nieuwe avontuur op boerderij Erve Kiekebos in het Gelderse Empe. “We willen de afstand tussen boer en bord kleiner maken”, aldus Fris. Dit jaar geeft hij op Food Inspiration iedere maand een uniek inkijkje in het boerenleven.
Wat een weer hebben we gehad dit jaar! Terwijl het voorjaar voor het gevoel eindeloos duurde, is de zomer juist voorbijgevlogen. Ondanks alle regen heeft de zomer ons toch een overvloedige oogst geleverd. Met dank aan ons derde teeltplan.
In de tuinderij zijn we inmiddels volop bezig om ons voor te bereiden op de koudere maanden. Voor veel gewassen is de bloei- en oogstperiode voorbij. De stukjes land - ofwel de bedden - die nu vrijkomen, worden vanaf nu niet meer ingezaaid met eetbare gewassen, maar met groenbemesters. Dat zijn planten die goed bestand zijn tegen winterse omstandigheden. Wij planten een mix van Japanse haver, winterrogge, wikke en tuinbonen. Hun wortels blijven de hele winter in de grond en helpen de bodem te beschermen tegen erosie. Ze zorgen ervoor dat de voedingsstoffen behouden blijven en dat de bodem zijn structuur niet verliest. Het is een natuurlijke manier om de grond gezond te houden tijdens de rustperiode.
"Het werk dat we nu verzetten, legt de basis voor wat er in de lente zal bloeien en groeien"
Bedden die te veel onkruid bevatten, bedekken we met een dikke laag hooi. Dat beschermt de bodem tegen blootstelling aan de elementen – vorst, wind, regen – en voorkomt dat er in het vroege voorjaar direct nog meer onkruid zal groeien.
Maar de voedselproductie valt nooit helemaal stil. Natuurlijk hebben we onze wintergewassen nog, zoals kolen en knollen, die de hele winter in de vollegrond staan. Wachtend op hun moment om geoogst te worden. En op sommige bedden planten we nu al uien en knoflook. Die gewassen kunnen de winter prima doorstaan.
Bomen planten en waterberging
Het werk op de boerderij verschuift nu langzaam van werken ín het systeem naar werken áán het systeem. Dat wil zeggen dat we ons niet meer alleen richten op de 4.000 vierkante meter van de tuinderij, maar op het hele grondoppervlak van zo’n 180.000 vierkante meter. En dan is er ineens weer van alles te doen.
Zo staat er een groot project op de planning: ons agroforestry-plan. De komende maanden gaan we 1.400 voedselbomen planten, zoals hazelnoten, walnoten, Shipovapeer, kweepeer, handperen, stoofperen, handappels. En daarnaast gaan we een natuurvriendelijke oever aanleggen langs de beek. Het is een enorme volgende stap in de realisatie van onze regeneratieve gemeenschapsboerderij. We kijken ernaar uit om dit plan in de komende maanden te realiseren.
Bomen zijn een essentieel onderdeel van het ecosysteem op de boerderij. Naast ecologische waarde, zijn ze ook van economisch belang. De afgelopen twee jaar hebben we onderzocht wat er op ons land goed groeit en welke boomsoorten het beste bij onze boerderij passen. We hebben gekeken naar bomen met een sterk regeneratief vermogen, ofwel die goed herstellen na snoei, en naar soorten die van nature goed gedijen in onze omgeving. Inmiddels zijn de eerste stroken voorbereid en kunnen we de komende weken verder aan de slag met de aanplant.
Daarnaast gaan we komende tijd aan de slag met water. De afgelopen twee jaar hebben we te maken gehad met uitzonderlijk natte seizoenen, maar de verwachting is dat dit de nieuwe norm gaat worden. Goed waterbeheer is voor ons als boer daarom superbelangrijk. Samen met het Waterschap Vallei en Veluwe hebben we voor de beek die over ons land loopt een oever ontworpen, die overtollig water kan opvangen en, wanneer nodig, afvoeren. In drogere periodes kunnen we de oever gebruiken om tijdens extreme buien het water op te vangen en langer vast te houden. Zo passen we ons aan aan de veranderende weersomstandigheden en zorgen we dat we het regenwater optimaal benutten, of het nu droog is of juist heel nat.
Dus terwijl de natuur zich klaarmaakt voor de winter, nemen wij de tijd om ons voor te bereiden en te bouwen aan de toekomst. Het werk dat we nu verzetten, legt de basis voor wat er in de lente zal bloeien en groeien. Dat maakt de herfst een seizoen van loslaten, maar vooral van nieuwe kansen pakken en toekomstige groei.
Lees ook de vorige column van boer Jaap over het belang van lokale gemeenschappen »
