De horeca scoort als werkgever slecht als het gaat om inclusie. Van de twee miljoen Nederlanders met een beperking vindt slechts een klein deel werk in de gastvrijheidsindustrie. Zonde, want daarmee gaat er een heel legioen aan onontdekte vakkrachten verloren, weet horecaondernemer Battista Lodde. In zijn restaurant Sapori Sardi in Woerden biedt hij werkgelegenheid aan jongvolwassenen met autisme. “Uiteindelijk zijn we allemaal mensen, ieder met onze eigen handleiding.”

Twee passies: horeca & zorg

Op 15-jarige leeftijd zette Lodde bij restaurant ’t Maatveld in Almelo zijn eerste stappen in de horeca. Hoewel hij koos voor een studie toegepaste psychologie en een carrière in de gezondheidszorg, bleef de horeca trekken. Tijdens de coronaperiode maakte hij de overstap naar ondernemerschap en startte hij zijn eigen coachingspraktijk waarin hij werkte als autismecoach.

Begin 2024 werd een lang gekoesterde droom werkelijkheid. In Woerden opende hij samen met zijn vrouw Nicole restaurant Sapori Sardi. Hier combineert hij zijn ervaring als autismecoach met zijn droom van een eigen restaurant. “Overdag bieden we dagbesteding aan en plekken voor mensen die een sociale werkplek of een leerwerkplek nodig hebben. Dat zijn bij ons bijna altijd mensen met autisme. Toen ik mijn businessplan maakte, was dit concept vanaf het begin gericht op de combinatie van dagbesteding en een restaurant. Ik heb het concept heel bewust zo opgezet.” 

Lees meer over het concept: Sapori Sardi combineert liefde voor de horeca met sociale missie »

De statistieken: 200.000 mensen met autisme

  • Nederland telt volgens de officiële statistieken twee miljoen mensen met een beperking. 

  • Ongeveer 1% tot 2% van de Nederlanders, meer dan 200.000 mensen, heeft autisme.

  • Volgens de Zorgstandaard Autisme is autisme een verzamelnaam voor gedragskenmerken die duiden op een kwetsbaarheid op de volgende gebieden: 

  • sociale interactie: hun ‘sociale intuïtie’ lijkt minder goed ontwikkeld

  • communicatie

  • flexibiliteit in denken, bewegen en handelen

  • zintuiglijke prikkelverwerking

  • het filteren en integreren van informatie

  • Sterke punten die vaak worden geassocieerd met autisme zijn onder andere: oog voor detail, analytisch denken, eerlijkheid, loyaliteit en technisch inzicht.

  • De meeste mensen met autisme hebben een gemiddelde tot hoge intelligentie.

  • Naar schatting 30% van de mensen met autisme heeft een verstandelijke beperking. 

Bron: Autisme.nl

Autisme & de horeca

Simpel gezegd is autisme een informatieverwerkingsstoornis: de hersenen hebben moeite om alle informatie die binnenkomt snel te filteren en te verwerken. Dat maakt het bijvoorbeeld lastig om prioriteiten te stellen. Multitasken is daardoor vaak een uitdaging. Het verklaart ook waarom mensen met autisme gebaat zijn met duidelijke instructies en richtlijnen. “Vanwege mijn ervaring als autismecoach kiezen wij er heel bewust voor om met deze doelgroep te werken. Ik weet wat deze mensen in hun mars hebben en gun ze hier graag een kans. Natuurlijk zijn er dingen om rekening mee te houden, maar er zijn zoveel manieren waarop ze kunnen bijdragen.” 

Mensen met autisme starten de dag vaak al in een lichte stressstand en die stress bouwt gedurende de dag verder op. Uiteindelijk kan dat leiden tot overprikkeling. Daarom is het cruciaal om een rustige en overzichtelijke werkplek te creëren. In de hectische wereld van de horeca lijkt dat misschien niet vanzelfsprekend, maar er zijn verrassend veel mogelijkheden.

“Ik weet wat deze mensen in hun mars hebben en gun ze hier graag een kans”

Een prikkelarme werkplek

“Wij hebben voor onze mensen een prikkelarme omgeving gecreëerd door hen overdag te laten werken, wanneer het restaurant gesloten is. Onze dagbesteding is tot 16.00 uur; daarna komt het vaste team. Om dagbesteding te mogen aanbieden, moet er vanuit de voorschriften altijd een zorgverlener aanwezig zijn. Dat ben ik.”

“Naast mijn vrouw en mijzelf bestaat ons team uit zeven vaste werknemers tussen de 16 en 25. Wanneer we nieuwe collega’s aannemen, ga ik van tevoren met ze in gesprek. Ik leg uit dat we werken met mensen met autisme, geef toelichting op wat ze kunnen verwachten en maak ook duidelijk wat de spelregels zijn: ‘Jij gaat met deze persoon samenwerken, en jij zult je daaraan moeten aanpassen. Kun en wil je dat?’ Tot nu toe is iedereen die hier is komen werken super open en behulpzaam geweest.” 

“Er heerst bij ons een ontspannen sfeer, gebaseerd op respect. Er worden zelfs grapjes gemaakt onderling, wat een teken is van vertrouwen. Het is een hechte groep waarbij iedereen elkaar opvangt. Het gaat om anticiperen. Als je merkt dat iemand een minder goede dag heeft, geef je die persoon wat meer ruimte. Alles bij elkaar is het een veilige plek voor iedereen. Daar ben ik enorm trots op. Ik kan niet alles zien, dus ik ben blij dat de rest van het team dezelfde motivatie en verantwoordelijkheid voelt.” 

“Als je merkt dat iemand een minder goede dag heeft, geef je die persoon wat meer ruimte“

Uit het zicht van de gast

“Onze gasten merken weinig van wat er achter de schermen gebeurt. Momenteel hebben we geen mensen met een beperking of autisme in de bediening. Toen we nog lunches draaiden, was dat wel het geval, maar vanwege beperkte animo in Woerden zijn we daarmee gestopt. De meeste gasten kennen ons verhaal wel, zeker de mensen uit Woerden en omgeving.”

“We hangen onze aanpak niet aan de grote klok, maar gasten vinden het vaak wel bijzonder wat we doen. Een groot deel van het interieur van het restaurant is ingericht met spullen uit sociale werkplaatsen in de regio, wat ook een manier is om onze visie op inclusie te onderstrepen. In de toekomst zou ik graag een mix maken, waarbij we deze mensen ook in contact brengen met gasten. Het laat zien dat zij, net als iedereen, talent en potentie hebben.” 

Van AGB-codes tot loonkostenvoordeel 

Wil je aan de slag met inclusiviteit en meer mensen een kans geven in jouw zaak? Dan zijn er verschillende mogelijkheden. Sapori Sardi biedt mensen met autisme een baan aan. Dat kan via dagbesteding – gefinancierd via een persoonsgebonden budget of een zorginstelling, maar ook via leerwerkplekken en sociale werkplekken. Daarnaast kijkt Lodde of hij via de loonkostenvoordeel-regeling mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt in dienst kan nemen.   

  • Om officieel als dagbestedingslocatie te mogen dienen, moet je bij Vektis een AGB-code aanvragen. Daarmee toon je aan dat je professionele zorg en begeleiding kunt bieden. Met die code kun je factureren bij de Sociale Verzekeringsbank en word je als zorgprofessional uitbetaald voor de zorg en begeleiding die je levert. Zonder AGB-code is dat niet mogelijk. Dit is vooral weggelegd voor horecabedrijven die de intentie hebben om horeca en zorg een integraal onderdeel van hun bedrijfsvoering te maken.

  • Bij leerwerkplekken gaat het vaak om hele korte stages van bijvoorbeeld een week, bijvoorbeeld voor studenten van niveau 1 en 2 uit het speciaal onderwijs of het vmbo. Voor deze stages kun je subsidies aanvragen. Bij speciaal onderwijs kan een stage ook langer duren, bijvoorbeeld een jaar lang een dagdeel per week.

  • Daarnaast zijn er sociale werkplekken voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Bij Sapori Sardi werken via deze constructie bijvoorbeeld twee collega’s met autisme: één op zaterdag en één op donderdag. Zij werken hier met behoud van hun Wajong-uitkering, terwijl het restaurant hiervoor een lager loon uitkeert.

  • Tot slot is er de loonkostenvoordeel-regeling. Dit is een algemene subsidieregeling waarbij je als werkgever achteraf een tegemoetkoming krijgt wanneer je iemand met een afstand tot de arbeidsmarkt. De tegemoetkoming wordt in het daarop volgende jaar pas uitgekeerd. 

In de praktijk

“In het afgelopen jaar heb ik gemerkt dat de dagbesteding hier in dit restaurant het beste werkt voor mensen met een autismespectrumstoornis en een gemiddeld tot hoog IQ. Voor mensen met een lichtverstandelijke beperking bleek onze omgeving te hectisch en de werkzaamheden te intensief. Gelukkig zijn er andere initiatieven, zoals Brownies&downieS of Abrona, die beter aansluiten op hun behoefte.”  

“Ik zeg weleens voor de grap: autisme werkt. Als je korte lijnen houdt, duidelijk communiceert en mensen de ruimte geeft om zelfstandig te werken, zie je hoe goed het kan gaan. Helaas realiseren maar weinig horecaondernemers zich wat voor kansen er liggen. Mensen met autisme zijn echt een onontdekte vakkracht. Ze zijn heel secuur, komen altijd opdagen en zijn ook nog eens op tijd. Bovendien is hun motivatie enorm groot.” 

“Natuurlijk zijn er ook uitdagingen. Het grootste verschil is dat mensen met autisme over het algemeen minder geneigd zijn om sociale normen te volgen, omdat ze vaak een wat minder goed ontwikkelde sociale intuïtie hebben. Dat geldt niet voor iedereen in even grote mate, maar is wel iets om rekening mee te houden. Daardoor kunnen ze dingen heel letterlijk nemen, direct zijn of ongeïnteresseerd overkomen. Beleefdheden die voor anderen ‘logisch’ zijn, zijn dat voor hen niet. Mensen met autisme kunnen prima zelfstandig werken, maar hebben vooral in het begin meer begeleiding nodig. Ze stellen vaak meer vragen en hebben meer structuur nodig. Dat kost soms tien minuten extra, maar als je daar goed op inspeelt, krijg je er enorm veel voor terug.”

“Je moet dit niet doen omdat je denkt goedkope arbeidskrachten in huis te halen”

De juiste motivatie

De aanpak van Lodde is zeker niet voor iedereen geschikt. Hij wil andere ondernemers aansporen om goed na te denken over de mogelijkheden binnen hun eigen zaak en team. “Je moet dit niet doen omdat je denkt goedkope arbeidskrachten in huis te halen”, benadrukt Lodde. “Dan kom je van de koude kermis thuis. Het kost veel energie om contact te maken en een vertrouwensband op te bouwen. Je moet als werkgever heel bewust zijn van wat ze wel en niet kunnen, en dat accepteren. Maar als je daar een kick van krijgt, kun je écht iets betekenen voor een ander. Ik heb hier echt de leukste dagen van m'n leven.” 

4 tips om zelf aan de slag te gaan met inclusiviteit

1. Leg contact met een lokale (zorg)instantie

Wil je als ondernemer aan de slag met deze of een andere doelgroep? Leg dan eerst contact met een (zorg)instantie in de buurt. Leg uit wat je van plan bent en wat je motivatie is. Zorg voor een duidelijke visie en een helder doel. Verwacht niet dat je direct met open armen ontvangen wordt: zorginstellingen kunnen sceptisch zijn over je motief en vrezen soms dat ondernemers het vooral zien als een oplossing voor het personeelstekort. Het is aan jou om te laten zien dat je oprecht bent en dat je iets wilt betekenen voor deze mensen.

2. Kies wat bij je past

Als je dagbesteding wilt verzorgen – ongeacht voor welke doelgroep – heeft dat flink wat voeten in de aarde. Je hebt een AGB-code nodig en doorlopend een zorgverlener in huis die de juiste begeleiding kan bieden (zie kader). Dit is vooral geschikt voor sociale ondernemingen of ondernemers met een zorgachtergrond. 

Maar er zijn zoveel andere mensen die een tweede kans verdienen. Denk aan daklozen, ouderen die niet meer aan de slag komen, of ex-gedetineerden. Wat dacht je van een van de grootste problemen van deze tijd: eenzaamheid. Neem als eerste stap eens contact op met het Leger des Heils. Misschien zijn er buurtbewoners die eenzaam zijn en graag willen helpen door bijvoorbeeld tafels te dekken. 

Er is in iedere horecazaak altijd wel iets te doen: menukaarten schoonmaken, tafels afnemen, indekken, of het koffiezetapparaat onderhouden. Kies een doelgroep die bij jou past. Als je bijvoorbeeld ervaring hebt met werken met ex-gedetineerden, ga dat niet meteen met mensen met autisme aan de slag. Maak het jezelf niet onnodig moeilijk en werk vanuit je affiniteit. 

3. Is je team er klaar voor?

Denk vooraf goed na over de consequenties. Als je hiermee begint, moet je er voor de lange termijn in zitten. Je moet bereid zijn tijd en moeite te investeren. Kijk daarom kritisch naar je team. 

Als je zelf niet dagelijks op de vloer staat, maar een bedrijfsleider hebt, moet die persoon in staat zijn om de begeleiding te bieden. Als je hier mee aan de slag wil, dan moet je zeker weten dat jouw team daar klaar voor is. Het is belangrijk dat iedereen achter het plan staat en iedereen zich er prettig bij voelt. 

4. Begin klein

Begin met één of twee mensen, maar niet meer dan dat. Het kost veel energie om dit goed op te zetten. Begin klein, kijk hoe het gaat, en bouw het van daaruit langzaam uit. Succes begint met kleine stappen.

Een fijne werkplek voor Indra (21)

Aan het eind van het gesprek nodigt Lodde zijn collega Indra uit aan tafel. Zij legt uit hoe zij het vindt om bij Sapori Sardi te werken.

“Battista is sinds twee jaar mijn persoonlijke autismebegeleider. Doordat ik gestopt ben met mijn opleiding heb ik een hele tijd thuis gezeten. Ik had een plek nodig voor dagbesteding, waar ik naartoe kon om bezig te blijven. Toen hij zijn restaurant opende, kon ik hier vrij snel aan de slag. Ik help met social media-content maken en plaatsen, en ondersteun bij allerlei werkzaamheden in het restaurant: tafels indekken, schoonmaken, voorbereidingen in de keuken en soms in de spoelkeuken. Een beetje van alles dus.”

“Het is hier een fijne werkomgeving. Ik werk als het restaurant gesloten is. Dat is prettig voor mij, want ik vind contact met mensen soms lastig, vooral als het druk is. Hier heb ik fijne collega’s en ga ik met een goed gevoel naartoe. Dat was anders bij eerdere stages of baantjes; daar was ik vaak angstig of zenuwachtig. Hier heb ik dat totaal niet. Wat voor mij heel belangrijk is, is duidelijke en goede communicatie. Bij andere baantjes merkte ik dat mensen snel aannemen dat je dingen meteen oppikt, begrijpt of onthoudt. Maar bij mij werkt dat niet zo. Ik heb vaak gewoon wat herhaling nodig. Hier houden ze daar rekening mee, en dat geeft rust.”

///

Lees in onze serie over inclusie ook deze verhalen: