Ketensamenwerking is een belangrijk onderdeel van een duurzame en goed functionerende voedselketen. Met dat doel brengt graancoöperatie De Graanrepubliek in het Groningse Bad Nieuweschans leden bijeen uit de hele voedselketen en ver daarbuiten. Onder leiding van Niels Grootenboer creëren ze hier met elkaar een ‘missiegedreven ecosysteem’, zodat de hele omgeving tot bloei kan komen.

Chantal Engelen ruilde in september 2022 haar comfortabele stadse leven in voor een reis door het land in haar camper. Ze maakt verhalen over voedselveranderaars – peasmakers noemt ze hen – die werken met hun hart en zo de wereld veranderen. Ze gaat een paar dagen bij ze aan de slag en leert zo hun missie en drijfveren beter kennen. Op haar website én op Food Inspiration deelt ze regelmatig haar ervaringen.

De Graanrepubliek is zo divers dat elke omschrijving de organisatie te kort doet. Je zou De Graanrepubliek primair kunnen omschrijven als een coöperatie die in het teken staat van teelt, verwerking en verkoop van graan en graanproducten, met als doel de voedselketen en de omgeving positief te veranderen. Maar ze doen er ook onderzoek en houden zich bezig met onderwijs en innovatie. Het kostte mij een volle week meewerken, boeren bezoeken en mensen spreken om de veelzijdigheid van deze coöperatie echt te kunnen bevatten.

Mijn werkweek begint op maandagochtend om 9:00 uur bij het tijdelijke kantoor van De Graanrepubliek in Veendam, waar ook de bakkerij gevestigd is. Ik haak aan bij het wekelijkse teamoverleg, waar de verantwoordelijken voor productie, innovatie, events en de boeren samenkomen. Het is voor mij de perfecte manier om kennis te maken met deze jonge organisatie. De agendapunten gaan alle kanten op: van de productie van haver-klavermelk, naar de plannen voor de officiële opening, tot de planning voor de nieuwe pastamakerij. Tijdens het overleg maak ik voor het eerst kennis met peasmaker Niels Grootenboer (45), directeur van de coöperatie. Zijn gedrevenheid en sterke leiderschapskills zijn voor een belangrijk deel bepalend geweest voor waar De Graanrepubliek nu staat.

Gedreven merkenbouwer

In de carrière van Niels draait het om doorzetten. Na de middelbare hotelschool komt hij terecht bij Heinz, waar hij uiteindelijk vijftien jaar werkt in verschillende account- en brand management functies. Hier ontdekt hij zijn passie voor het bouwen van merken. In 2012 besluit hij dat hij toe is aan meer vrijheid en autonomie. Hij begint voor zichzelf en gaat met twee compagnons aan de slag met het maken van ijsjes. Hij geniet van het opstarten van iets nieuws, maar na een tijdje besluit hij toch terug te keren naar het marketingvak. Hij werkt een tijdje aan een project voor distilleerderij Hooghoudt en wanneer zij Niels in 2018 een droombaan aanbieden, besluit hij om het ondernemerschap te laten voor wat het is. Hij mag zich vastbijten in de herpositionering van het Groningse familiebedrijf.

Vanuit zijn innovatierol bij Hooghoudt maakt Niels in 2018 kennis met De Graanrepubliek. De coöperatie, die zich dan al vier jaar inzet voor de productie en verwerking van lokaal graan, heeft moeite met het vinden van een goed businessmodel en werkbare structuur. Niels ziet kansen voor zijn werkgever om De Graanrepubliek te omarmen als onderdeel van hun herpositionering en maakt een omvangrijk plan. Hooghoudt is enthousiast en ziet kansen, maar wil niet het gehele plan en de bijbehorende investeringen op zich nemen. Niels is echter vastberaden en besluit om het zelf aan de coöperatie te presenteren. Het plan wordt door de meerderheid met enthousiasme omarmd, wat ervoor zorgt dat Niels als directeur de richting uit mag gaan zetten voor de komende jaren.

Ecosysteem van the willing

Als marketingman snapt Niels hoe je een verhaal vertelt en de juiste doelgroep aanspreekt. En dat weet hij tot in de puntjes door te trekken. Dat merk je meteen als je bij De Graanrepubliek aankomt. Mocht je bij een coöperatie in eerste instantie denken aan klein en kneuterig, dan verdwijnt dat beeld onmiddellijk als je arriveert in Bad Nieuweschans. De Graanrepubliek huist in een imposante gerenoveerde locomotiefremise. Er wordt bier en whisky gemaakt, je kunt er eten en drinken, feest vieren of een rondleiding krijgen. Daarnaast is De Graanrepubliek een buitenlokaal voor food- en agri-opleidingen.

De coöperatie brengt leden bijeen uit de hele voedselketen en ver daarbuiten

De locatie is indrukwekkend, maar wat De Graanrepubliek echt bijzonder maakt, is de verregaande samenwerking die erachter schuilgaat. Niels en zijn collega’s zien haarscherp in dat om het voedselsysteem te veranderen, er meer nodig is dan het verenigen van boeren en een beetje afzet organiseren. Het gaat om het creëren van een ecosysteem van ‘the willing’, van mensen en organisaties die geloven in de missie en mee willen denken, doen en investeren. Dus brengt de coöperatie leden bijeen uit de hele voedselketen en ver daarbuiten. Families uit de regio doen mee, lokale boeren, bakkers, brouwers, financieel dienstverleners, onderzoekers en grotere organisaties als Hooghoudt, Maripaan Groep en Vermaat. Door de brede en diverse samenstelling van de coöperatie, vergroot ze haar slagkracht en kunnen er veel verschillende projecten tegelijkertijd gestart worden.

Het fundament van De Graanrepubliek is een gezonde bodem 

Smaak als tastbare verbinder

Maar als je organisatie zo divers is, hoe breng je dan kort en bondig over aan mensen wat je doet? Smaak is wat ieder onderdeel van het ecosysteem aan elkaar lijkt te verbinden. Iedereen houdt van lekker eten en voor elke schakel in de voedselketen is het belangrijk. Het fundament van De Graanrepubliek is de bodem. Want een gezonde bodem leidt automatisch tot betere, lekkerdere en gezondere granen, maar is ook de basis voor een gezonde en toekomstbestendige leefomgeving. Dus investeren ze flink in de lekkerste graanproducten, het meest tastbare middel om mensen te verbinden met die bodem. Er wordt desembrood, whisky, bier en granola gemaakt. Er wordt gewerkt aan eiwitrijke haver- klavermelk en pasta. Sommige producten worden gemaakt in opdracht voor merken als Yespers. Maar er wordt ook hard gewerkt aan eigen producten.

Ik mag de producten met eigen handen leren kennen tijdens mijn meewerkweek. Ik kijk mee bij het brouwen van bier gemaakt van Gronings gerst. Ik help bij het maken van een testbatch mosterd gemaakt van mosterdzaad uit Kloosterburen en ik ga vroeg uit de veren om bakker Wiebrand en zijn team te helpen met het maken van desembroden. Ik heb iedere dag het gevoel dat ik weer bij een start-up begin. Ik ontmoet mensen met passie en energie die gewoon dóen. Nieuwe dingen bedenken, testen, bijstellen en weer doorgaan.

Dromen over een regio in bloei

Hoe geef je leiding aan al die mensen en projecten? Ik vraag aan Niels hoe het is om al die verschillende kikkers in de kruiwagen te houden. Hoe stuur je het geheel de juiste kant op? Hij vertelt me dat dit is wat hij het leukste vindt om te doen. Hij mag al die verschillende mensen en organisaties helpen om De Graanrepubliek op te bouwen tot een bloeiend geheel. Juist in die pioniersfase, waarin het alle hens aan dek is, voelt hij zich thuis. Hij ziet zichzelf dan ook als een tijdelijk onderdeel van het ecosysteem. Regelmatig geeft Niels aan dat het niet om hem draait, de coöperatie mag onder geen beding aan hem gaan ‘hangen’. Hij is een dienend leider die zijn energie inzet om het project van de grond te krijgen. Als het staat, kan hij het uiteindelijk overlaten aan het sterke team dat het mee opgebouwd heeft.

Maar zover is het nog niet, want er liggen nog genoeg uitdagingen op zijn pad. De afgelopen twee jaar waren niet makkelijk. Mede door de coronacrisis rezen de bouwkosten de pan uit en werd de opening steeds opnieuw uitgesteld. Maar juist op het moment dat de financiële druk het hoogst was, kreeg Niels het voor elkaar om met een sterk plan voor de komende jaren, een aantal belangrijke nieuwe leden aan te sluiten. Dus kon er weer verder gebouwd worden. Want de ambities voor De Graanrepubliek gaan namelijk nog veel verder dan wat er nu staat. Niels wil de regio opnieuw laten opbloeien. En dus zijn er gevorderde plannen voor een onderwijscampus en voor projecten om kwetsbare groepen in de samenleving te betrekken. Ook wordt de lokale jachthaven hersteld om recreatiemogelijkheden te bieden.

Begin maart wordt De Graanrepubliek – eindelijk – officieel geopend. Een belangrijk moment waarop de kracht van het gecreëerde ecosysteem eindelijk zichtbaar wordt voor het publiek. Het is wat mij betreft de reis naar deze uithoek van Nederland meer dan waard om te ervaren wat hier gebeurt.

///

Wil je meer Peasofme-verhalen lezen? Lees hier het verhaal over Oogst, de franchiseformule voor boeren-zelfbedieningswinkels.

Heb je een gouden tip over een voedselveranderaar – boer, restaurateur of voedselproducent – waar Chantal met haar camper binnenkort echt eens langs zou moeten gaan? Mail jouw suggestie naar chantal@peasofme.com