Wie herinnert zich niet de ‘schnitzelgate’? De rel die ontstond nadat De Vegetarische Slager door de NVWA werd gesommeerd om productnamen aan te passen. Benamingen als ‘kipstuckjes’, ‘tonyn’ en ‘gehacktballetjes’ zouden misleidend zijn. De maker van vleesvervangers plakte het voorvoegsel ‘vegetarisch’ voor alle productnamen en de zaak was beslecht. Iets vergelijkbaars gebeurt nu in zuivelland. Alleen lanceert de beklaagde partij een originele tegenaanval.

Onlangs ontving Abbot Kinney’s, producent van plantaardige alternatieven voor yoghurt en ijs, een brief van de Nederlandse Zuivel Organisatie (NZO). De klacht? Het gebruik van het woord ‘yoghurt’ zou onrechtmatig zijn. Iets mag wettelijk alleen ‘yoghurt’ heten als het is gemaakt op basis van melk uit de melkklieren van een dier. In plaats van de zaak juridisch uit te vechten, kiest het bedrijf voor een vlucht naar voren. Het begrip ‘yoghurt’ wordt vanaf nu in alle uitingen vermeden en de makers houden het voortaan op ‘yog’. Our plantbased ‘yog’ does not ‘hurt’, so we keep the ‘yog’ and skip the ‘hurt’, zo laat het bedrijf in een verklaring weten. De yoghurts heten voortaan dus ‘vegan kokos yog’ en ‘amandel yog’.

"Our plantbased ‘yog’ does not ‘hurt’, so we keep the ‘yog’ and skip the ‘hurt’"

Voor- en tegenstanders

De discussie over naamgeving speelt vaker. Is sojamelk wel melk? En mag je een plantaardige burger wel een burger noemen? De oproep tot strengere regels komt doorgaans van de gevestigde orde van vlees- en zuivelproducenten. De consument heeft een bepaalde verwachting als zij het label ‘burger’ of ‘melk’ op een product ziet, zo is de redenering. Maar de alternatieven zijn inhoudelijk radicaal anders. Zo anders dat het gebruik van die woorden niet eerlijk of transparant zou zijn tegenover de consument. Zo bevat een glas soja-'melk' veel minder eiwit dan een glas traditionele koeienmelk. De nieuwkomers stellen daar tegenover dat een product dat dezelfde functie vervult dezelfde naam mag dragen, ook al komen er bij de productie geen dieren aan te pas.

Vegan kaas 

Amandelmelk, sojamelk, rijstmelk, havermelk en vegan kaas… officieel mogen deze zuivelvervangers dus niet de naam dragen van het product dat ze vervangen. Sojamelk heet daarom tegenwoordig op de verpakking sojadrink, havermelk heet haverdrank, en rijstmelk heet rijstdrink of ricedrink. Voor vegan kaas is een nieuwe naamgeving lastiger. Op de websites van duurzame supermarkten heet vegan kaas veelal gewoon vegan kaas, hoewel op de verpakking het woord ‘kaas’ wordt vermeden. Ook in de toekomst zal deze stammenstrijd blijven oplaaien. De vraag naar alternatieven voor zuivel groeit – net als die van vleesvervangers – explosief. Alternatieve zuivel bedraagt nu nog elf procent van de totale vraag naar zuivel in Nederland, maar dit aandeel neemt snel toe. Ook de tradionele foodbedrijven doen volop mee in die strijd.