Het bewust consumeren van alcohol is geen nieuwe, maar wel een groeiende trend. Conscious drinking en sober curious zijn populaire hashtags op social media. Met name jongeren kiezen ervoor om minder, of zelfs helemaal geen alcohol meer te drinken. In de horeca worden ook steeds meer alcoholvrije opties aangeboden: van 0,0 speciaalbier, pre-mixed mocktails tot kombucha’s en not-wines.

Al enkele jaren daalt de consumptie van alcohol per hoofd van de bevolking. Het gemiddelde lag in 2023 op circa zeven liter pure alcohol per hoofd van de bevolking. Dat is twee liter minder dan in het recordjaar 1979, toen er negen liter pure alcohol per hoofd van de bevolking werd gedronken. Sindsdien daalt alcoholgebruik consequent. Ook is een daling zichtbaar in het percentage Nederlanders dat overmatig alcohol drinkt. 44% van de Nederlanders van 18 jaar en ouder drinkt geen alcohol, of maximaal één glas per dag, aldus cijfers van het Trimbos-Instituut.

Met name jonge mensen gaan bewuster om met alcohol. Er wordt dan ook wel gesproken van een transitie naar mindful drinking, ook wel conscious drinking of sober curious genoemd.

Mindful drinking

'Mindful drinking' is een term en levensstijl die de zelfreflectie van meditatie toepast op een glas wijn of bier', zo stelt Rosamund Dean, een Britse journaliste in Londen die in 2017 een boek publiceerde over de term. Bij mindful drinken gaat het om "het bewust worden van je gedrag rondom de beslissing om alcohol te drinken, in tegenstelling tot drinken uit gewoonte." Dat kan bijvoorbeeld door bij te houden hoeveel cocktails je op een avond drinkt, of door goed op te letten, waarom, waar en wanneer je drinkt. Doe je het stomweg uit gewoonte, of omdat je echt alcohol wilt consumeren.

Vanwege de toenemende vraag naar alcoholvrij en alcoholarm neemt ook het aanbod en de kwaliteit van producten in die categorie toe. De meeste alcoholvrije en -arme dranken die op de markt komen, of al op de markt zijn, zijn varianten van bestaande alcoholhoudende dranken, zoals alcoholvrije bieren, wijnen en mocktails. Daarnaast zien we in het segment de opmars van compleet nieuwe dranken, zoals not-wines en kombucha’s. 

Gebruik 0,0 bier daalt voor het eerst

Ooit had Bavaria de primeur met het eerste 0,0 biertje (in 1988). Daarna volgde het alcoholarme-en vrije Radler, het wielrenvriendelijke bier (doorgaans zo’n 2% alcohol). Amstel was de eerste (in 2013) in Nederland, maar Radler wordt inmiddels jaren door vele Nederlandse brouwers omarmd. De laatste jaren groeide de categorie alcoholvrij of -arm bier het snelst binnen het biersegment. Maar voor het eerst is er dit jaar een sterke daling van de verkoop van alcoholvrij bier. 

Tussen 2010 en 2023 steeg de verkoop van alcoholvrij bier met meer dan 500 procent. Ook in periodes dat de biermarkt het moeilijk had, groeide de verkoop van alcoholvrij bier door. Maar de opmars van alcoholvrij stokt: tussen januari en juni van dit jaar daalde de verkoop met 9,4 procent.

Nederlandse Brouwers voorzitter Fred Teeven ‘Het is een zorgelijke ontwikkeling dat de verkoop van alcoholvrij bier is gedaald. Brouwerijen hebben met de overheid afgesproken om alcoholvrij bier te stimuleren, zodat consumenten altijd de keus hebben om te kiezen voor alcoholvrij bier als zij een keer minder alcohol willen drinken.” Het is daarom, volgens Teeven, niet uit te leggen dat de overheid de belasting op alcoholvrij bier fors heeft verhoogd. 

Door prijsstijgingen kiest de consument voor andere bieren, lees meer »
 

Kombucha

Kombucha is een gefermenteerde drank op basis van thee, suiker en een levende startercultuur. Die levende starter wordt ook wel scoby genoemd – een Engelse afkorting voor symbiotische cultuur van bacteriën en gist. De meeste kombucha die je tegenwoordig op de markt vindt, wordt gebrouwen met een mix van groene en zwarte thee, waarna brouwers vruchtensap of kruiden toevoegen om smaak te creëren. Ook zijn er steeds meer gespecialiseerde kombuchaproducenten die botanische kruiden en hoge kwaliteit thee gebruiken om kombuchasmaken te creëren met diepgang. 

Een voorbeeld van een kombuchabrouwerij die zich focust op het hogere segment is het Spaanse bedrijf Ama Brewery: een kombuchabrouwerij met een volwaardige R&D-afdeling. Oprichters zijn Dani Lasa, chef-kok en eigenaar van restaurant Nublo* in de Rioja in Spanje, die jarenlange ervaring opdeed bij het befaamde Spaanse restaurant Mugaritz**. Daar raakte hij bevriend met mede-oprichter van Ama Brewery, Ramon Perisé. Perisé is Head Chef van de R&D-afdeling van Mugaritz**. De laatste oprichter van Ama Brewery is Sancho Rodríguez, een ambachtelijke wijnmaker van familiebedrijf Granja Remelluri in de Rioja. 

Bij Ama Brewery zijn ze ervan overtuigd dat wijnarrangementen in restaurants in de toekomst plaats zullen maken voor alcoholvrije en low-alcohol alternatieven. 

Mocktails

De markt cocktails uit fles of blik, voor thuis of in de horeca groeit, en daarbij ook het pre-mixed mocktailsegment.  Het woord mocktail komt overigens uit het Engels  en is een verbasteringvan 'mock' (onecht) en 'cocktail'. Een mocktail bestaat uit frisdranken, vruchtensappen, fruit, siropen en andere alcoholvrije ingrediënten. De nieuwe generatie ready-to-drink-mocktails laat zich graag voorstaan op het gebruik van natuurlijke ingrediënten en botanicals. Zoals het populaire Duchess Virgin GT Botanical en de ‘spirito non alcolico’ van het chique Fluère. Een ander voorbeeld is The Mocktail Club, gespecialiseerd in premium, non-alcoholische cocktails per fles, op basis van kruiden en vruchten, met funky smaken zoals rabarber-venkel en appel-tijm gemaakt in een eigen cocktailatelier.

0.0-cocktails, mixers en spritz gaan aparte categorieën op de drankkaart worden, lees meer »

Not-wines

Not-wines zijn alcoholvrije dranken die qua smaak en mondgevoel  doen denken aan wijn, alleen zijn ze op een andere manier geproduceerd. Waar non-alcoholische wijnen in feite wijnen zijn waar de alcohol is uitgehaald, worden not-wines opgebouwd uit onder andere druivensap, gedroogd fruit, kruiden, groentesappen en extracten. 

Een voorbeeld is het Deense drankenmerk Muri dat door Murray Paterson werd opgericht in 2020, nadat hij eerder als distilleerder werkte bij brouwerij Empirical. Murray en zijn compagnon vinden het lastig om hun drank te categoriseren, maar hun blends zijn gebotteld in wijnflessen zodat mensen weten wanneer ze het kunnen drinken – op dezelfde momenten dat je een glas wijn zou inschenken dus. In tegenstelling tot andere alcoholmerken die beginnen met een drank en dan de alcohol eruit halen, wilde Muri geen drank creëren die bestaande dranken imiteert. Volgens Paterson zal alcoholvrije wijn namelijk nooit zo goed zijn als gewone wijn.

Om een drank te creëren die evenveel gelaagdheid heeft als een goede wijn, maakt Muri gebruik van korte fermentaties. Iedere fermentatie wordt stopgezet na een paar dagen voordat de drank alcoholisch wordt. De dranken zijn gemaakt op basis van waterkefir (een gefermenteerde drank met melkzuur), waardoor een romig mondgevoel ontstaat. Vervolgens worden fruit, bessen, lokaal geplukte kruiden en thee toegevoegd voor een tweede fermentatie. Ook worden verschillende andere culinaire technieken toegepast; van werken met koolzuur tot lacto-fermentatie en roken.