Waarom Sir Stephen Fry slapeloze nachten bestrijdt met het kloppen van mayonaise

Ik hoorde onlangs op BBC Radio 2 een interview met auteur en acteur Stephen Fry. Sir Stephen Fry, trouwens, sinds dit voorjaar. Fry werd de vraag voorgelegd hoe hij een slapeloze nacht bestrijdt. Het antwoord was fraai Fry’s: voor hem is de nachtelijke bereiding van mayonaise de beste remedie. En dat is eigenlijk best heel logisch.

"Hoe dan?” wilde de interviewer geamuseerd weten. “Wel, je gooit gewoon een eidooier in een kom met wat olie en je begint beheerst en zacht ritmisch te roeren. Het is die wonderlijke combinatie van relaxatie, ritme en concentratie die mijn cortisolspiegel – het hoeveelheid stresshormoon – terug naar beneden brengt.” De BBC-interviewer wilde tenslotte nog weten of Stephen Fry een naam had voor deze unieke remedie tegen slapeloosheid. “Fryonaise!” antwoordde sir Stephen prompt...

Ik ben van opleiding neuro-fysio-psycholoog, wat zich eenvoudig laat vertalen als ‘gedragswetenschapper met bijzondere aandacht voor de relatie tussen het menselijk gedrag en de werking van het menselijk brein’. En in die gezegende hoedanigheid kan ik de nachtelijke keukenavonturen van sir Stephen wetenschappelijk legitimeren. Beter nog, ik wil zijn life hack alleen maar onstuimig toejuichen! Juichen maakt namelijk een hele bende neurotransmitters zoals oxytocine, serotonine, endorfine en dopamine in ons vrij, die ons lichamelijk en geestelijk gestel goed weten te beschermen. 

Awe is als een godservaring zonder god

Het ongereguleerde spel van deze ‘gelukshormonen’ zorgt voor een wonderlijke ervaring bij de drager, waarvoor de Engelsen in de middeleeuwen het woordje ‘awe’ hebben bedacht. Losjes zouden we awe kunnen vertalen als ontzag, maar ook als verwondering of ongeloof – denk aan openvallende monden, kippenvel, weggeblazen worden, tot stilstand komen … Awe is ook de stammoeder van het bij ons populaire ‘awesome’. 

In zijn gelauwerde boek ‘Awe – The New Science of Everyday Wonder’ doorgrondt Dacher Keltner, professor sociale psychologie aan de University of California, dit wonderlijke fenomeen van het adem-benomen-worden. Awe schuilt in het onmiskenbare verschil tussen het kijken naar geregisseerd vuurwerk op nieuwjaarsnacht op een overbevolkt lapje marktplein en het onverhoeds getuige zijn, samen met je geliefde, van het Noorderlicht in Lapland.

Wat daarop volgt is het verdwijnen van het ego en het gevoel overgeleverd te zijn aan iets veel groter. Keltner spreekt van een godservaring zonder een god. Onderzoek suggereert dat het regelmatig ervaren van awe ons empathisch vermogen, vrijgevigheid en kritisch denken kan stimuleren, ons lichamelijk en geestelijk welzijn kan verbeteren, en zelfs chronische ontstekingen kan verminderen. 

Awe kan ons empatisch vermogen, vrijgevigheid en kritisch denken stimuleren

Centraal in het boek van Dacher Keltner staat het begrip ‘everyday awe’ – het ‘alledaagse amai’, zou een Vlaming zeggen. Uit gegevens van verschillende wetenschappelijke studies in 26 landen blijkt dat mensen, waar ook ter de wereld, een paar keer per week awe voelen: een blad dat van een boom dwarrelt, een roodborstje trippelend op een vers sneeuwtapijt, het gekir van een peuter of het ritmisch getrommel van een klutser tegen de binnenwand van een keukenschaal.

Dacher Keltner heeft factoranalyse op heel wat data losgelaten en kan 9 wonderen aanduiden die het ‘godvrije goddelijke’ opwekken: 

• morele schoonheid van mensen

• onbewerkte natuur

• collectieve opwinding

• visueel design 

• muziek

• kunst

• spiritualiteit

• grote ideeën

• openbaringen (de ‘aha-erlebnis’). 

In de wereld van de foodprofessional is smaak leidend, maar awe het begeleidend motief

En laat nu net deze 9 ‘verwonderingen’ voor smaakprofessionals – van sterrenchefs tot ijsverkopers, en van verpakkingdesigners tot foodtechnologen – de icing on the cake zijn. Smaak is leidend, maar awe is het begeleidend motief in de wereld van de foodprofessional.

Daar draait het om: het ophemelen van smaak op een bedje van verwondering, met dank aan allerlei vrolijk stemmende stofjes in de diepere lagen van onze hersenen. Goed voor hart en ziel en bloedvaten… 

Lees ook

Trendanalist Herman Konings over de zin, onzin en waanzin van generatiedenken

“Stereotyperingen helpen, zolang je de nuance niet uit het oog verliest”