Sinds de start van de oorlog in Oekraïne zijn veel grondstoffen flink in prijs gestegen. Maar al voordat de oorlog begon namen de prijzen toe. Wat zijn de cijfers? En wat zijn de belangrijkste gevolgen voor de horeca? Een analyse, opgesteld in samenwerking met Sebastiaan Schreijen, Senior Analyst Food & Agri bij de Rabobank.

Inflatie

Het Centraal Bureau voor de Statistiek publiceerde onlangs het (voorlopige) inflatiecijfer voor maart 2022: 12%. Dit betekent dat het gemiddelde prijspeil in maart 12% hoger lag dan in dezelfde maand een jaar geleden. Dubbele inflatiecijfers zijn in historisch perspectief uitzonderlijk, de laatste keer dat dat gebeurde was tijdens de oliecrisis van de jaren zeventig. Rabobank verwacht dat de inflatie voor heel 2022 uitkomt op bijna 8%.

Oorzaak: Poetin

Waar komt die hoge inflatie vandaan? Het antwoord is: vanuit Rusland. Het inflatiecijfer wordt namelijk voor een groot deel verklaard door de stijging van de energieprijzen. Energie bepaalde in maart voor ongeveer 73% het inflatiecijfer. En die stijging van de energieprijzen hebben we weer te danken aan Poetin. De Russische president dreigt met het dichtdraaien van de gaskraan naar Europa. Ook eist hij dat gas – en daarna ook olie, staal en graan – betaald wordt in roebels, in plaats van in euro’s of dollars. Duitsland heeft inmiddels de eerste fase van een energienoodplan gelanceerd. Ook regeringen in andere Europese landen, waaronder Nederland, onderzoeken opties om het gebruik van Russische brandstoffen uit te faseren. Op korte termijn zijn er alleen geen pijnloze opties om van het Russische gas af te gaan. Want er was een reden dat we zo massaal gebruikt maakten van Russisch gas: het is goedkoper dan Europese alternatieven. Als we willen overstappen op Europese energie, moeten we ook bereid zijn daar een hogere prijs voor te betalen.

Hogere olie- en gasprijzen leiden tot een stijging van de energierekening van huishoudens en hogere kosten voor bedrijven. Vooral energie-intensieve sectoren hebben het zwaar. Onder meer bedrijven in de glastuinbouw, chemie, transportsector, verpakkingsindustrie, rubber- en kunststofsector en de aluminiumindustrie.

Broodbakkers en koekproducenten hebben naast de stijgende gasprijs ook te maken met een stijgende graanprijs. Die prijs is sinds de start van de oorlog omhoog geschoten met ruim 25%. Nu gebruiken Nederlandse bakkers nauwelijks Oekraïens graan, maar Oekraïne en Rusland zijn samen goed voor zo’n 30% van de wereld-exportmarkt voor graan. Doordat die markt nu zo goed als stil ligt, stijgt de wereldwijde graanprijs. Want de vraag wordt niet minder, maar het aanbod wel. Hogere graanprijzen kunnen daarnaast ook leiden tot hogere kosten voor diverse soorten groenten, omdat die producten om dezelfde akkerbouwgrond concurreren. 

Vooroorlogse prijsstijgingen

Deze hoge prijzen als gevolg van de oorlog staan niet op zichzelf. Al voor het begin van de oorlog was er sprake van flinke kostenstijgingen. Sinds medio 2021 signaleren analisten een ongekende kostprijsinflatie vanwege onder andere: geopolitieke spanningen, verstoringen van de handelsstromen door corona, lockdowns, het gestrande containerschip in het Suezkanaal, een onverwacht fors herstel van de consumentenvraag na het opheffen van lockdowns, het weer, personeelsschaarste en lage voorraadniveaus in de ketens. Voedingsmiddelenproducenten gaven in oktober 2021 aan ongeveer 10% hogere verkoopprijzen nodig te hebben om de gestegen kosten te dekken. En toen moest de oorlog nog beginnen.

Toenemende verkoopprijzen

Wat betekenen de hoge grondstofprijzen voor de consument? Merkt die al verschil in de portemonnee? Dat begint te komen. In eerste instantie waren supermarkten vanwege de stevige (prijs)concurrentie terughoudend met het verhogen van de consumentenprijzen. De prijsstijgingen kwamen tot nu toe voor een groot deel voor de rekening van de ketenpartners. Maar het tij begint te keren. In maart stegen de supermarktprijzen voor vlees met gemiddeld 5%, een gevolg van de hogere energie- en grondstofkosten van slachterijen die zij doorrekenen naar de supermarkt. Gehakt komt daardoor binnen in de top-5 van categorieën met de hoogste prijsstijgingen van de afgelopen 12 maanden. De prijs van gehakt is nu 13% hoger dan vorig jaar. De prijs van boter en margarine ligt 16% hoger dan een jaar geleden.

Belangrijkste gevolgen voor de horeca

Wat betekent dit verhaal voor de horeca? Uit het verleden blijkt dat consumenten die hoge inflatiecijfers niet zomaar over zich heen laten komen. Consumenten zullen gaan downgraden. Vanwege een minder brede beurs zijn ze linksom of rechtsom gedwongen om goedkopere keuzes te maken. Een kop koffie buiten de deur wordt ingeruild voor een kop koffie thuis. Een restaurantbezoek gaat van drie naar twee gangen, of wordt vervangen door een thuisdiner. Een avond in de kroeg maakt plaats voor een avond in de woonkamer. De meeste producten voor die thuisconsumptie worden niet bij lokale horecaondernemers gehaald of besteld, maar bij de supermarkt. Gevolg: in de komende maanden zullen – net als in de afgelopen twee jaar – relatief meer bestedingen naar foodretail toestromen, en minder naar foodservice.

Het worden opnieuw pittige tijden. De komende maanden zal wederom het uiterste worden gevraagd van de creativiteit en weerbaarheid van ondernemers in onze branche.

Meer weten over dit onderwerp? Lees het artikel Prijsstijgingen in food zijn historisch hoog »