Door Sofie Van Den Bossche op vrijdag 5 mei 2023
“Wat is kunst? Die blik in haar ogen, dát is kunst”, zong de Belgische groep Noordkaap in 1992. Het lied gaat over de sensatie die je voelt als je iets of iemand aanbidt. Menig fijnproever heeft wel eens bewonderend uitgeroepen ‘wauw, dit is kunst’ bij het opdienen van een gerecht. Chefs zijn creatief. Maar kunnen ze met de sensatie die ze neerzetten, hun gasten ook aan het denken brengen over de productie en consumptie van ons voedsel?
Sofie Van Den Bossche is al meer dan vijftien jaar actief in het speelveld van culinair toerisme. Als expert bij TOERISMEVLAANDEREN versterkt ze de reputatie van Vlaanderen als culinaire reisbestemming. Voor Food Inspiration schrijft ze over wat haar bezighoudt. Dit keer laat ze zich inspireren door creatieve ontwikkelaar Alexandra Swenden, die chefs – en hun gasten – uitdaagt en helpt om bewuster na te denken over voeding: van veld naar bord naar lichaam.
Wat gebeurt er als we het raakvlak van kunst en gastronomie gebruiken om mensen zich bewuster te maken van hun lichaam? Met dat idee ging creative designer Alexandra Swenden enkele jaren geleden aan de slag en inmiddels heeft ze er haar levensmissie van gemaakt. Ze gebruikt verschillende kunstvormen om de relatie tussen food, art & body weer te geven.
Ik leerde haar meer dan tien jaar geleden kennen. Samen met journalist en food critic Andrea Petrini organiseerde ze in Gent een groot pop-updiner, GELINAZ!. Dit rondreizend concept heeft inmiddels al tal van wereldsteden aangedaan. In Gent kwamen tal van internationale topchefs samen om een groot eetfestijn te creëren. Er stond kip op het programma. Tijdens het diner werden gasten aan het denken gezet over het lot van de kip op hun bord. Er werd een gruwelijke video vertoond over de rauwe realiteit in de legbatterijen, dit werd gecombineerd met een intrigerende live performance van een groep moderne dansers. Die bijzondere combinatie van ‘kunstvormen’ zorgde ervoor dat de boodschap echt binnenkwam bij de gasten. Samen met het heerlijke kipgerecht weliswaar.
Ik vond het choquerend. Het heeft zoveel indruk op me gemaakt dat ik nog altijd, zelfs 10 jaar later, heel bewust mijn kip uitkies. De ‘kip-performance’ was niet de kern waar het GELINAZ!-diner om draaide, maar het was wel een performance die bij mij een blijvende gedragsverandering teweeg bracht. Het liet me anders kijken en nadenken over iets waar ik tot dan toe nauwelijks bij stil had gestaan. Als creatieve ontwikkelaar slaagt Swenden erin om verschillende kunstvormen en creatieve denkers te verbinden en zo bewustwording rond relevante thema’s te ondersteunen. Want, “ons leven en onze wereld zijn te kostbaar om er lichtzinnig mee om te springen”, aldus Swenden.
Swenden: “Het is eigenlijk gek dat mensen niet vaker en bewuster stilstaan bij wat ze in hun lichaam stoppen. Ons innerlijke lichaam is als een landschap dat we vormen door wat we eten. Elk ingrediënt heeft buiten het lichaam al een hele levenscyclus doorstaan. Als we eten komt die voeding in contact met miljoenen cellen in ons lichaam. Ieder ingrediënt dat we consumeren, vertrouwen we blind toe aan ons lichaam, vaak zonder er maar een seconde bij stil te staan wat het met ons doet of waar het vandaan komt. Ik wil de relatie tussen eten en lichaam blootleggen via kunstvormen.”
Dat was ook haar drijfveer om in 2020 de beweging Soilmates te starten, samen met permacultuur-landbouwer Dries Delanote en het ondernemersduo van restaurant Humus x Hortense. Deze beweging benadrukt het belang van regeneratieve landbouw. Wetenschappers en kunstenaars worden betrokken bij de events die Soilmates organiseert, om zo de boodschap kracht bij te zetten.
“Ik wil mensen aan het denken brengen via verschillende kunstvormen. Dat kan dans zijn of een kunstexpo, zoals mijn project ‘l’Oeuvre au corps’ dat in 2022 te zien was in Brussel en Parijs.” Hiervoor werden zes verschillende koppels gevormd van een chef en een kunstenaar. Het koppel moest commitment geven om minstens één jaar een relatie aangaan. In die periode werd door chef en artiest samen nagedacht over hoe kunst en lichaam elkaar konden versterken. De kunstenaars keken mee hoe de chefs in de keuken werkten. Zo zag de abstracte schilder Jeff Kowatch hoe zijn maatje, chef Karen Torosyan van restaurant Bozar in Brussel, in de keuken zeer zorgvuldig te werk ging bij het werken met bladerdeeg. Laagje per laagje, net zoals Kowatch zelf zijn kunstwerken opbouwt. Chefs lieten zich inspireren door het artistieke werk en creëerden op basis van deze creatieve invalshoeken en experimentele werkwijzen een nieuw gerecht. De samenwerking resulteerde in gerechten die het zien en proeven waard waren. Dit was geen snelle fastfood-kunst. De gasten ervaarden tijdens de expo dat de creaties voortkwamen uit een diepgewortelde samenwerking.
Wat deze voorbeelden mij leren? Dat kunst ons doet nadenken. Het kan ons bewust maken van ons routinegedrag en zelfs aanzetten om gewoontes te veranderen. Dus volgende keer als we honger hebben, toch even nadenken over wat we in ons lichaam stoppen…
Lees hier ook de vorige column van Sofie over het werken aan een betere work-life balance.
