Ooit beschouwd als symbool van vooruitgang. Nu oorzaak van een enorm milieuprobleem: plastic. Hoewel het opruimen en recyclen belangrijke manieren zijn om plastic te reduceren moet de echte doorbraak moet komen van innovatie: nieuw plastic dat recyclebaar is en makkelijk afbreekbaar. 

Het is een cynische paradox: eigenlijk gaat de wereld kapot aan de sterke punten van plastic. In 1907 maakte de Belgisch-Amerikaanse Leo Baekeland het eerste volledig synthetische plastic uit aardolie. Hij vernoemde het naar zichzelf: bakeliet. De nieuwe stof geleidde geen stroom en kon goed tegen hitte. Het werd gebruikt in radio’s en telefoons, keukengerei en speelgoed. Jaren later vonden chemici nieuwe soorten plastic uit: het materiaal bleek goedkoop, makkelijk te maken en breed toepasbaar. Het was sterk, waterafstotend en hield geurtjes tegen. Sommige soorten plastic waren zelfs onbreekbaar en als klap op de vuurpijl: plastic zou oneindig lang mee kunnen gaan. Welke consument wilde geen plastic? Waar niet op is gerekend is dat de oneindige levensduur van plastic als een boemerang terugslaat op de planeet: plastic afval duikt overal op en wordt niet of nauwelijks afgebroken door de natuur. Het ooit zo revolutionaire plastic is nu een symbool van vervuiling. Daarom zeven actuele vragen over de reductie van plastic.

Hoe groot is het plastic probleem eigenlijk?

We moeten beginnen met verontrustend nieuws. Uit recent onderzoek van een team van Canadese en Nederlandse wetenschappers blijkt dat plastic deeltjes in menselijk bloed zijn aangetroffen. De resultaten zijn in maart 2022 gepubliceerd in het vakblad Environmental International. Het bloed van 22 anonieme donoren is onderzocht en in driekwart van de donoren zijn polymeren aangetroffen, de bouwsteen van plastic. 

De hoeveelheid plastic in het bloed is minuscuul, te vergelijken met een theelepel polymeren in 1000 liter water. Of het schadelijk is voor de gezondheid is nog onduidelijk: nader onderzoek moet dit uitwijzen. Hoewel de steekproef beperkt is, is voor het eerst vastgesteld dat plastic de top van de voedselketen heeft bereikt: het inwendige van de mens.

Al eerder is de aanwezigheid van polymeren vastgesteld in dieren. De foto van een vogelmaag vol met plastic afval staat symbool voor de enorme vervuiling. Ook is bekend dat walvissen sterven doordat ze onafbreekbaar kunststof ingeslikt hebben. In het oosten van Indonesië spoelde op 21 november 2018 een dode potvis aan met bijna 7 kilo plastic in zijn maag. Het plastic afval bestond uit 115 bekertjes, 25 plastic zakken, plastic flessen, twee slippers en ruim duizend stukjes touw. Het overtollige plastic in de oceanen wordt niet alleen opgegeten door dieren, het zorgt er ook voor dat vogels, zeehonden en schildpadden verstrikt raken in touwen en netten en daardoor sterven.

Plastic soep

De berg plastic is immens. Jaarlijks produceert de wereld 380 miljoen ton plastic, blijkt uit data van Uit data van Ourworldindata.org. Het meeste plastic in de wereld verdwijnt naar stortplaatsen of wordt verbrand. Slechts een klein deel wordt gerecycled maar dat aandeel groeit gelukkig wel. Het meeste plastic per inwoner wordt gebruikt in China, Amerika en Europa. Naarmate de welvaart groeit, groeit ook het gebruik van plastic. 

Lang niet alle plastics wordt na gebruik ingezameld en opnieuw gebruikt. Zo’n 60% van al het plastic afval dat verkeerd beheerd wordt, is afkomstig uit Oost-Azië en de Pacific. Ook blijkt dat landen met een lagere levensstandaard het milieu relatief meer belasten met plastic omdat er geen systeem is voor afvalscheiding. 

Van al het plastic dat geproduceerd wordt verdwijnt jaarlijks zo’n 8 miljoen ton in de oceanen. Door zeestromen concentreert plastic zich in vijf megadraaikolken, de zogeheten gyres, die een oppervlakte hebben van duizenden vierkante kilometers. De eerste is ontdekt in 1997. Deze verzamelplaatsen noemen we ‘plastic soep’, een begrip dat veel gebruikt wordt in media: het zijn de plastic vuilnisbelten van de oceaan. Twee van deze gyres liggen in de Atlantische Oceaan, twee in de stille Oceaan en een in de Indische Oceaan. Op deze kaart van PlasticAdrift kun je zien waar al het plastic drijft.

Op welke manieren wordt het plastic probleem aangepakt?

Sinds de jaren 80 en 90 van de vorige eeuw drong langzamerhand door dat het succes van plastic een enorme keerzijde heeft. In de afgelopen decennia is er door tal van wetenschappers en ngo’s hard gewerkt om het probleem inzichtelijk te maken. Dit decennium is het aan politiek en bedrijfsleven om met maatregelen en acties het probleem aan te pakken. Er zijn vier oplossingsrichtingen. Alle vier moeten gaan bijdragen aan minder plastic vervuiling in de wereld.

  • a. Het gebruik van plastic ontmoedigen
  • b. De plastic rommel opruimen
  • c.Voorkomen dat plastic in het milieu terechtkomt
  • d. Nieuw plastic maken dat afbreekbaar en recyclebaar is

Hoe gaan we voorkomen berg plastic dat in het milieu terecht komt blijft groeien? Lees het morgen in deel 2 van onze plastic serie