'Iedereen weet dat het anders moet, wij hebben de oplossing'

Boerenplatform The Caring Farmers wil de landbouw veranderen. Door te laten zien hoe het anders kan, kennis te delen en verhalen te vertellen aan consumenten, collega’s en chefs die het willen horen. David Luijendijk is een Caring Farmer, en vertelt welke kant hij op zou willen.

David Luijendijk is biologisch-dynamisch teler op zijn bedrijf EkoLogisch in de buurt van Roelafarendsveen. Daarnaast is hij actief namens The Caring Farmers. De missie van dit platform sluit aan bij zijn eigen werkwijze. “Ik werk al van kinds af aan op de boerderij. Ik hielp mijn opa al in het veld in een kleine rode overall en wist altijd dat ik groente wilde verbouwen. Later nam mijn vader het bedrijf over. Ik heb geprobeerd daar een jaar te werken. Maar hij werkte met monocultuur, altijd dezelfde gewassen en handelingen, dag in dag uit hetzelfde. Daar vond ik niets aan. Bovendien knaagde het aan me dat de gewassen moesten worden besproeid en bemest. Ik wilde het over een andere boeg gooien. Maar dan moet je wel alles zelf uitzoeken. Op de reguliere opleidingen is er geen enkele aandacht voor biologische of biologisch-dynamische teelt. Alles moet hoogefficiënt, daar is de middelbare tuinbouwschool volledig op gericht. Je krijgt een opleiding in bemesten en bestrijden en weet precies hoe het zit met een spuitlicentie als je klaar bent met de opleiding, maar niets over natuurlijke manieren om te werken aan een evenwicht op je boerderij om plagen en ziektes te voorkomen.”

"Op de reguliere opleidingen leer je niets over circulaire landbouw."

Gouden regel

Uiteindelijk startte Luijendijk in 1999 een biologisch-dynamisch bedrijf. “Veel te vroeg. Dat stond allemaal nog in de kinderschoenen in Nederland. Biologisch was al bijzonder, maar biologisch-dynamisch was totaal onbegrepen. Het was een tijd van ‘hard voor weinig, maar nooit chagrijnig’. We gingen er vol goede moed tegenaan omdat we geloofden in deze manier van telen. Maar in 2003 ging ik toch failliet. Grootste probleem was: ik kan niks anders dan dit. Ik houd het niet uit op een kantoor en moet met mijn handen in de aarde zitten. In 2007 startte ik opnieuw een biodynamisch bedrijf. Ik heb toen eerst alle afnemers gebeld om te vragen wat ze wilden hebben en dat ben ik gaan telen. Puur vraaggestuurd dus, zodat ik ook nooit teveel produceer. Dat overschot drukt de prijs alleen maar. Maar ja, dat is natuurlijk precies het tegenovergestelde van de reguliere landbouw waar een maximale opbrengst in kilo’s per vierkante meter de gouden regel is.” 

"Iedereen weet dat het anders moet, wij hebben de oplossing."

“Veel boeren zien geen weg meer terug. Als je volop hebt geïnvesteerd in maximalisatie van je opbrengst, moet je meer blijven produceren om de stijgende kosten bij te houden, waardoor het aanbod stijgt, wat de prijs weer drukt. Daar komt bij dat het gros van de boeren in Nederland tussen de 55 en 65 jaar oud is. Die gaan niet nog een keer in een nieuwe aanpak investeren met alle kosten, onzekerheid en werk dat daarbij hoort.”

Betalen voor bosbranden

Om de cirkel te doorbreken pleiten The Caring Farmers ervoor om nu eindelijk haast te maken met true pricing. Het systeem waarbij de verborgen kosten van landbouwproducten ook worden meegenomen in de prijs. “Turkije, Griekenland, Canada, Frankrijk, Italië… alles staat momenteel in brand. En de rest lijkt wel onder water te staan. Zo betalen we tegenwoordig dus de prijs voor ons voedselsysteem."

"We exporteren het overgrote deel van ons vlees, maar blijven wel zitten met de stront."

"Dat komt ook door de consument die gewend is aan heel goedkoop eten. Als je alleen naar de prijs kijkt in de supermarkt en daar niet de werkelijke kosten ziet, kun je ze dat ook niet kwalijk nemen. Ik zou graag willen dat ons eten twee keer zo duur wordt, zodat we de werkelijke prijs gaan betalen. Dat zou ook helemaal niet gek zijn, want een steeds kleiner deel van ons besteedbaar inkomen gaat naar voeding. En als we zo doorgaan stijgen de prijzen vanzelf wel. Als alle olijfbomen in Turkije en Griekenland afbranden, worden de olijven hier ook exclusief. Maar welbeschouwd is het natuurlijk krankzinnig. We ontbossen Brazilië om de soja te verbouwen. Die slepen we de halve wereld over om hier in Nederland ons vee te voeren. Het overgrote deel van het vlees exporteren we vervolgens weer. Dus we eten er niet van, maar blijven wel zitten met de stront.”

Overbodige boer

The Caring Farmers pleiten voor een kortere keten. En transparant. “Het liefst zou ik zien dat ik overbodig word omdat iedereen een eigen moestuin of boomgaard heeft aan de straat of op het dak. Mij bellen ze alleen nog voor advies. Dan kun je samen oogsten en eten uitwisselen en kun je van de schillen en resten mooi een varken en een paar kippen voeren. Aan het einde van de zomer slacht je dan een varken voor een prachtige buurtbarbecue. En het is ook nog eens stukken goedkoper dan hoe we het systeem nu in elkaar hebben gezet.”

"We hebben niet alleen Caring Farmers nodig, er moeten ook Caring Consumers en Caring Chefs komen."

“Als Caring Farmers willen we die keten graag aanpakken. Dat begint op de opleidingen. Het zou heel mooi zijn als iedere student aan de tuinbouwscholen en landbouwuniversiteiten minstens een half jaar les krijgt over biodynamisch werken en het opzetten van een circulair bedrijf. Het overzicht ontbreekt. Nu krijgen boeren bijvoorbeeld een subsidie om een bloemenrijke akkerrand naast de eigen gewassen te zetten. Daardoor zijn er meer insecten en die bestrijden weer plaagdieren. Ziektes verspreiden zich dankzij zo’n buffer om het land minder snel en boeren zijn minder geld kwijt aan gif spuiten. Maar als ze geen subsidie krijgen, kunnen ze niet goed overzien hoeveel ze potentieel besparen en zetten ze alles weer vol met gewassen. Daar moeten we slimmer in worden, meer kijken naar de langere termijn en besparingen door minder te produceren."

Caring chefs and Consumers

“Het is de missie van The Caring Farmers om het circulaire geluid meer te laten horen. Ook daarbij zetten we in op de lange termijn. Wij zullen niet met trekkers op het Malieveld gaan staan of een vrachtlading tomaten bij het Binnenhof storten. Dat vertelt ons verhaal niet. We zijn misschien te klein om te lobbyen, maar we zijn te belangrijk om te negeren. Iedereen weet dat het anders moet en wij hebben oplossingen. Ook voor de boeren. Circulair werken is leuker, ook al kost het meer tijd en energie. Maar er is wel geld mee te verdienen als je meer mensen geïnteresseerd krijgt. Daarom proberen wij ons verhaal te vertellen door open dagen te organiseren op onze boerderijen om het publiek te laten zien hoe het anders kan. Die transparantie in de keten moet consumenten aan het denken zetten: hoe vaak is mijn broccoli bespoten en met wat? Wat heeft de koe die ik eet eigenlijk gegeten? Waar heeft ze gestaan en hoeveel antibiotica kreeg ze? Hoe zijn de omstandigheden tijdens vervoer en slacht? Als meer mensen die vragen stellen, krijgen we momentum. Daarom hebben we niet alleen Caring Farmers nodig, er moeten ook Caring Consumers en Caring Chefs komen. Ook die keten van commercie en vraag en aanbod is namelijk circulair. Het werkt alleen als iedereen samenwerkt.”