In wereldsteden als New York en Londen zie je ze - sinds corona - steeds vaker in het straatbeeld opduiken: community fridges. Koelkasten, in de publieke ruimte, met opvallend gekleurde graffiti. Met daarop de tekst ‘gratis eten’. Op social media schieten de koelkastinitiatieven als paddenstoelen uit de grond. Check #communityfridges op Instagram en je ziet een bonte verzameling van lokale initiatieven van over de hele wereld voorbijkomen.

Bij gemeenschappelijke koelkasten (ook wel friendly fridges genoemd) is iedereen welkom om gratis eten uit de koelkast te pakken, dan wel voedsel achter te laten dat je niet meer nodig hebt. Alles onder het motto: 'Take what you need. Leave what you don’t.' Vrijwilligers zien toe op een ordentelijke organisatie van het aanvullen van de voorraden tot de dagelijks schoonmaak van de koelkasten. Via social media worden particulieren, lokale restaurants en winkels opgeroepen om ongebruikte of onverkochte etenswaren te doneren in plaats van ze weg te gooien. Het idee erachter: het helpt tegen voedselverspilling én je voorziet mensen die het nodig hebben van gratis eten.

Groei door corona

Sinds de start van de coronacrisis is het aantal initiatieven in grote steden explosief gestegen. Onder meer in New York. Sinds de wereldwijde pandemie begon heeft één op de vier New Yorkers te maken met zogenoemde voedselonzekerheid. Een verdubbeling ten opzicht van vorig jaar, aldus de New York Times. Onder meer doordat het voedselhulprogramma van de overheid schromelijk tekortschiet, zijn er de laatste maanden steeds meer dergelijke koelkastinitiatieven ontstaan. Publieke koelkasten, in opvallende kleuren, geplaatst op drukke punten in de stad en via verlengsnoeren verbonden met flatgebouwen, cafe’s, restaurants en bedrijven. 

Nieuw is het publieke koelkastfenomeen overigens niet. De milieu-liefdadigheidsinstelling Hubbub uit Engeland is de organisatie achter 's werelds eerste netwerk van gemeenschapskoelkasten, opgericht in 2017. De organisatie heeft er al vijftig gelanceerd sinds de start. Mede door de gevolgen van corona en de groeiende groep consumenten die een beroep moet doen op gratis eten, verwacht Hubbub tegen het einde van 2020 nog eens vijftig nieuwe projecten te hebben gerealiseerd.

Do it Yourself

De wereld van de gemeenschappelijke koelkasten is inmiddels zo ver geprofessionaliseerd dat er op sites zoals Freedge.org handboeken staan die je helpen je eigen ‘fridge-community’ op te zetten. Inclusief stap-voor-stap video’s met tips waar je op moet letten bij het starten van je eigen project. Denk aan hoe je met camera’s en sensoren op afstand het gebruik van de koelkast kan monitoren, inclusief voorraadbeheer. Of hoe je je gemeenschapskoelkast zonne-energieproof maakt. En in de video's ook informatie over waar je volgens de juridische richtlijnen op moet letten als het gaat om voedselveiligheid en aansprakelijkheid.

Nederlandse koelkastenprojecten

Op kleinschalige projecten na zijn er in Nederland nog geen grote gemeenschappelijke deelkoelkastprojecten van de grond gekomen. Maar het lijkt een kwestie van tijd voordat ook in ons land de eerste publieke koelkasten een feit zijn.