De horeca gaat door taaie tijden. Personeelsgebrek, tekorten bij de groothandels, hogere inkoopprijzen, algehele inflatie, een structureel laag vertrouwen van de consument, de erfenis van de lockdowns. Hoe staan jouw collega’s er voor?

Eén ding is zeker. De winstgevendheid staat onder druk. Dit wordt nog eens versterkt doordat de concurrentie de afgelopen jaren sterk toenam. Ons land telt volgens het CBS inmiddels ruim 72.000 horeca- en foodservicebedrijven, 20.000 meer dan tien jaar geleden.

Goed zicht op de horecacijfers geeft het sectorrapport ‘Branches in Zicht’ van SRA, de belangenvereniging van 375 accountants- en advieskantoren. ‘Branches in Zicht’ baseert zich op harde data, namelijk duizenden jaarrekeningen van het midden- en kleinbedrijf, waaronder 240 jaarrekeningen van horecabedrijven. Wat staat er in het recent verschenen SRA-rapport?

Mutaties van de horecacijfers, 2022 ten opzichte van 2021, uit SRA-rapport ‘Branches in Zicht’

Horeca als absolute uitblinker

Eerst het zoet, dan het zuur… “De horeca was in 2022 de absolute uitblinker in het mkb”, aldus ‘Branches in Zicht’. Het goede nieuws is: de horeca kende van alle sectoren vorig jaar de grootste omzetgroei (39%). Maar voor een bedrijfstak die in het voorjaar van 2022 uit lockdowns kwam, is dit natuurlijk niet verwonderlijk. Om dezelfde reden kende de horeca ook de hoogste winstgroei: 33,8%. Het klinkt bemoedigend, maar zegt eveneens weinig over de werkelijkheid.

Winstdaling bij de helft

Het ene bedrijf is het andere niet. Wordt ingezoomd, dan blijken de verschillen binnen de horeca groot. De verenigde accountants stellen vast: “Iets meer dan de helft van de horecaondernemers (ruim 51%) zag de winst gelijk blijven of toenemen en dan ging het relatief vaak om een sterke groei van 50% of meer. Bijna 49% van de horecaondernemers kampte juist met een winstdaling. Voor ruim 31% van de bedrijven ging het zelfs om een krimp van 50% of meer.”

Winstgroei is zwak

De horeca kon als ‘absolute uitblinker’ de negatieve tendens in het totale Nederlandse midden- en kleinbedrijf niet goed maken. ‘Branches in Zicht’ schrijft over het gehele mkb kort maar krachtig: “De gemiddelde winstgroei kwam over het jaar 2022 met 1,5% flink lager uit. Er waren voor het eerst in jaren meer bedrijven die hun winst zagen dalen (53,3%) dan bedrijven waarvan de winst gelijk bleef of steeg.” De mkb-omzet groeide ten opzichte van 2021, maar de kosten stegen bijna net zoveel zo niet harder.

Klap moet nog komen

Lage winstgroei betekent dat nieuwe investeringen maar mondjesmaat mogelijk zijn. Met zorg kijken de verenigde accountants vooruit: “Voor 2023 zal de inflatie bovengemiddeld hoog blijven en de klap van de hogere loonkosten moet in 2023 door de cao-afspraken nog komen. Ook zie je al een krimp van de economie in het eerste kwartaal van 2023 en zijn er magere groeiverwachtingen.”

Loonsom sterkst gestegen

Van alle branches, steeg de totale loonsom in de horeca vorig jaar verreweg het meest. ‘Branches in Zicht’ noteert een toename van liefst 40%. Alle andere branches blijven onder de 10% met de sector logistiek, ruim 18%, als enige andere uitzondering. Bij deze enorme stijging maakt SRA wel twee voorbehouden: “In de horeca is hiermee een einde gekomen aan een dalende trend van de loonkosten. De corona/NOW-steun is buiten beschouwing gelaten bij deze cijfers.”

Grotere voorraad

Horecagroothandels kampten/kampen op gezette tijden met leveringsproblemen. Dat effect is heel duidelijk zichtbaar in de jaarrekeningen van de branche: ten opzichte van 2021 zijn de voorraden in de horecamagazijnen met 27% gegroeid. Samen met de sector ‘automotive’ voert de horeca de groeilijst aan met dit percentage. In hoeverre hier sprake is van een corona-effect vermeldt het SRA-rapport niet.

Problematische schulden

Kortlopende (min 10%) én langlopende schulden (min 3%) namen in de horeca af in 2022. In 2020 en 2021 stegen ze juist nog. “Van alle bedrijven vindt 5% de schuldenlast op dit moment zelf problematisch”, schrijft ‘Branches in Zicht’. In de horeca ligt dit percentage fors hoger. “Vorig jaar juni had een op de vier bedrijven (25%) in de horeca nog een openstaande coronaschuld, tegenover een op de tien bedrijven in totaal. De liquide middelen zijn in de horeca met ruim 18% toegenomen, iets minder sterk dan in 2021.”

Nauwelijks winstgroei restaurants

Het SRA-rapport gaat ook dieper in op de verschillende segmenten binnen de horeca. “Vooral hotels tekenden een sterke omzetgroei op, bij een eveneens stevige winstgroei. Restaurants wisten de omzet ook stevig op te krikken, maar er was nauwelijks winstgroei.”

Eén op vijf wankelt

Het eigen vermogen groeide in de horeca met 3,8%, een geringere toename dan in de meeste andere branches. Het percentage kredietwaardige horecabedrijven daalde van 85,9% naar 79,0%. Alleen de zakelijke dienstverlening scoort lager, de detailhandel juist nipt hoger dan de horeca. De gemiddelde kredietwaardigheid voor alle mkb-bedrijven ligt in ons land op 77,9%.

Het percentage van niet-kredietwaardige (21%) horecabedrijven is volgens SRA als volgt onderverdeeld: ruim 15% is insolvent en dreigt dus failliet te gaan. Bijna 6% loopt grote financiële risico’s. Het betekent dat één op de vijf bedrijven in de horeca wankelt.

Margedruk ligt op de loer

Het tekort aan medewerkers blijft een grote uitdaging, aldus SRA. Extra sluitingsdagen omdat er gaten in het personeelsrooster zitten, trekken immers een enorme wissel op de omzet en het rendement. Salariskosten zullen naar verwachting van de accountants verder stijgen.

Concluderend stelt ‘Branches in Zicht’: “De verwachting is dat de kosten voor de horeca verder zullen oplopen. Het is de vraag of de branche al die kostenstijgingen zal weten te vertalen in eerlijke verkoopprijzen. Anders ligt (verdere) margedruk op de loer.”